Jukace- żywiecka tradycja noworoczna

Któregoś niezbyt pogodnego dnia naszego zimowego pobytu w Beskidzie Żywieckim (o którym więcej niebawem), zdecydowaliśmy się na wizytę w żywieckim zamku. Przechadzając się po salach wystawy etnograficznej, natknęliśmy się na wystawę strojów żywieckich dziadów noworocznych.

Kolednicy-0511

Owszem, przyjrzeliśmy się im z uwagą, ale pewnie pozostały by dla nas wyłącznie ciekawym eksponatem, gdyby nie rozmowa z panią kustosz, która wyjawiła nam, że tradycja noworocznych dziadów jest w mieście ciągle żywa! Nie chcieliśmy uwierzyć, że komuś może chcieć się przebierać w skomplikowane stroje, uczestniczyć w diabelnie wczesnej mszy i paradować po mieście w mrozie, zamiast bawić się do upadłego w sylwestra i odsypiać imprezę dnia następnego. Musieliśmy więć sprawdzić słowa pani kustosz i zobaczyć to na własne oczy!

Kolednicy-0710

[dt_gap height=”10″ /] Żywieckie Jukace [dt_gap height=”10″ /]

Tradycja żywieckich dziadów noworocznych, czyli jukaców (lub jukoców), jest silnie związana z jedną dzielnicą Żywca – Zabłociem, a pierwsze zmianki o tym korowodzie datuje się na XVII wiek. To właśnie Zabłocie na dwa dni w roku zupełnie „dziadzieje”, a jego ulice opanowują kolorowi przebierańcy. I choć podobne tradycje można spotkać również w okolicznych wsiach i miasteczkach żywieckich, ta zabłocka jest chyba najpopularniejsza. Na wsiach do orszaku dołączane są postaci zwierzęce, figury Żyda, śmierci czy panny młodej.

Kolednicy-0509

Niektóre grupy zaczynają swoje obowiązki już w sylwestra, pojawiając się na specjalne zaproszenie na prywatkach i imprezach. Przychodzą pobawić się przez chwilę, pożyczyć szczęścia i oczywiście zebrać za to trochę pieniędzy. Takie zaproszenie to jedyny moment, kiedy grupa jukaców może opuścić teren dzielnicy – to wyjątek, poza którym jukace nigdy nie przekraczają granic ZabłociaWszyscy jukace zbierają się 01 stycznia o 5 rano na specjalnej mszy świętej- „dziadowskiej”, po której rozchodzą się po Zabłociu, pukają do drzwi, składają życzenia i świętują z gospodarzami nadejście nowego roku.

Kolednicy-0717

Wielka kulminacja następuje około godziny 11.30, kiedy wszyscy jukace spotykają się razem na głównej ulicy Zabłocia, żeby przebiec wśród gapiów, zatańczyć i przede wszystkim złożyć życzenia mieszkańcom całego miasta i przyjezdnym.

Kolednicy-0739

Jukace porywają każdego do krótkich pląsów, w trakcie którego padają rymowane życzenia, za które wypada odpłacić drobną monetą – wszak istnieje przekonanie, że spotkanie takiej figury gwarantuje szczęście na cały rok!

Zdrowia, szczęścia i słodyczy noworoczny jukac życzy!

To wszystko odbywa się przy akompaniamencie licznych dzwoneczków, zawieszonych u pasa niektórych przebierańców, śmiechów z tłumu i huku bicza, z którego najlepsi jukasi potrafią strzelić niczym petardą.

Kolednicy-0731

Kolednicy-0736

Punktualnie o 12 wszyscy przebierańcy przebiegają wzdłuż głównej ulicy przez most solny łączący dwie dzielnice Żywca. Jako że granicy między Zabłociem a centralną dzielnicą Żywca nie wolno im przekroczyć, zawracają w połowie mostu, pilnowani przez zebranych mieszkańców, aby przypadkiem nie pobiec nawet na krok za daleko.

Kolednicy-0751

Kolednicy-0750

[dt_gap height=”10″ /] Jak zostać jukacem? [dt_gap height=”10″ /]

Jeśli myślicie, że każdy może „ z marszu” przywdziać szpiczastą czapkę dziadowską (tzw ciaka) i maskę z baraniego futra, jesteście w wielkim błędzie. W orszaku paradują nie tylko dostojne dziady z charakterystycznymi czapkami, długimi biczami zakończonymi specjalną końcówką (strzylockiem – to ona daje efekt dźwiękowy) i dzwoneczkami zawieszonymi u pasa- poza dziadami znajdziemy również noworoczne baby, diabłów czy kominiarzy.

Kolednicy-0753

Każdy, kto aspiruje do bycia dziadem, musi przejść swojego rodzaju inicjację, wspinając się w hierarchii jukaców, co roku towarzysząc grupie najpierw jako baba, potem diabeł i kominiarz. Oprócz tej wytrwałości, prawdziwy dziad musi umieć doskonale strzelać z bata – niektórzy zabłocianie nie wpuszczają do domu grupy, która nie jest w stanie zaprezentować tej umiejętności. Na czele wszystkich jukaców stoi kasjer z pomagierami, którzy zawiadują całą kompanią – nierzadko złożoną przecież z nieletnich. Dodatkowo każdy uczestnik ma swój numerek, który świadczy o pozycji w orszaku i w grupie – im niższy numerek, tym bardziej doświadczony jukac. Według tradycji w kompanii może brać udział wyłącznie kawaler zamieszkujący Zabłocie.

Kolednicy-0722

Pierwszy raz mieliśmy okazję podziwać taką noworoczną tradycję i zdecydowanie przypadła nam ona do gustu. Wydaje się być rzeczywiście wierna tradycji, jukasi nie są ani nachalni ani nietrzeźwi, a rytualny bieg przez most kreuje okazję do wspólnego spotkania się i złożenia sobie życzeń. Miło ogląda się „początkujących” jukasów, najczęściej młodych chłopców, przebranych z pewnym wstydem za babinki z plastikową lalką (szczęśliwe za rok będą już bardziej męskimi diabłami ;)), jak i podziwia się pląsy barwnych dziadów, którzy jeden dzień w roku zupełnie anonimowo i bezkarnie porywają panny do tańca.

Kolednicy-0713

Spotkane przy tej uroczystości mieszkanki Żywca doradziły nam wizytę na Godach Żywieckich, które przypadają pod koniec stycznia ( w tym roku 30 stycznia od 9 rano) – to wtedy do Żywca ściągają grupy jukaców i kolędników z całej okolicy, przez miasto przechodzi kolorowy korowód, a najbardziej ambitni mogą sprawdzić się w najrozmaitszych konkursach – np. trzaskania z bata. Może się skusicie?

Więcej jukackich impresji na stronie śląskie.travel: KLIK

Wszystkiego dobrego w Nowym Roku!

[dt_gap height=”10″ /]

DODATKOWE INFORMACJE:

  • Jukaców można spotkać na ulicach Zabłocia w trakcie sylwestra lub 01 stycznia o 5 rano w kościele św. Floriana w Żywcu, później ok 11.30-12.00 na wysokości mostu solnego (skrzyżowanie Wesołej z Dworcową). Radzimy przygotować drobne monety.
  • Gody Żywieckie odbywają się ok 4-5 tygodni po Nowym Roku, termin można znaleźć w internecie. W 2016 roku będzie to 30 stycznia.
  • Informacje dotyczące bieżących wydarzeń i listę polecanych miejsc (noclegów, restauracji) znajdziecie na stronie śląskie.travel Żywieckie Jukace mogą być doskonałym pretekstem do dłuższej wycieczki po regionie, a ta baza danych pomoże w planowaniu 🙂

Data ostatniej aktualizacji:

Kategoria: Polska, Śląskie

2 komentarze do “Jukace- żywiecka tradycja noworoczna”

Dodaj komentarz