Zamek w Suchej Beskidzkiej i inne atrakcje miasta

W Suchej Beskidzkiej, u stóp góry Jasień, króluje zamek, będący kiedyś główną siedzibą państwa suskiego. Obiekt z zewnątrz robi bardzo ciekawe wrażenie, szczególnie dziedziniec z charakterystycznymi arkadami zdawał nam się jakiś znajomy, ale cóż – nie pierwsza to i nie ostatnia budowla, która szczyci się mianem „Małego Wawelu”. Zamek w Suchej Beskidzkiej doczekał się ostatnio rewitalizacji, dzięki której odzyskał sporo z dawnego blasku.

Zamek w Suchej Beskidzkiej

Zamek w Suchej Beskidzkiej to jedna z atrakcji województwa małopolskiego, która znalazła się na naszej liścię najpiękniejszych zamków Małopolski. Poniżej krótka, ale niezwykle ciekawa historia budowli, oraz trochę praktycznych informacji.

Historia zamku

Zamek wybudowany został w XVI wieku przez Kaspra Suskiego – a tak naprawdę Gaspare Castiglione, Włocha, który przyjechał za ojcem zatrudnionym na krakowskim dworze. Jego ojciec pracował między innymi przy rozbudowie Zamku w Pieskowej Skale, jak i przy zleceniu Kaplicy Zygmuntowskiej na Wawelu. W tych powiązaniach można doszukiwać się inspiracji dla suskich arkad jako żywo przypominających te z Wawelu. 

Kasper był znanym krakowskim złotnikiem, ale jego ambicje sięgały wyżej, chciał zostać szlachcicem. Nobilitacja udała mu się poprzez zakup dóbr suskich oraz małżeństwo z miejscową szlachcianką.

Po Suskich dobra przejęte zostały przez ród Komorowskich. W XVII-XVIII wieku zamek stanowił centrum państwa suskiego, czyli kompleksu dóbr ziemskich z własnymi funkcjami administracyjnymi, gospodarczymi, sądowniczymi i kulturalnymi.

W drugiej połowie XVII wieku ziemie trafiły do rodziny Wielopolskich, a wśród nich zasłynęła szczególnie Anna Konstancja z rodu Lubomirskich, która wżeniła się w rodzinę. Anna Konstancja owdowiała dość szybko, bo w wieku 30 lat, co zmusiło ją do osobistego zarządzania majątkiem. 

Okazała się być gospodynią bardzo sprawną, choć znaną z surowości. Wprowadziła wspólny dla całego terenu zbiór praw i przepisów – tzw. ordynację, przy pomocy której walczyła ze zbójnikami, kontrolowała handel, ściągała podatki i skutecznie egzekwowała powinności pańszczyźniane, a nawet śmiała oskarżyć kanoników o nielegalne zyski z produkcji gorzałki. 

Również ona rozbudowała zamek, dodając dwie charakterystyczne wieże. O twardych rządach i historiach związanych z egzekwowaniem przepisów musiały szeptać wszystkie okoliczne wsie, bo nawet po jej śmierci wierzono, że gospodyni nigdy nie opuściła zamku i wciąż, już jako Biała Dama, przechadza się po jego korytarzach, dokładnie doglądając majątku. 

Po Wielopolskich na zamku rządzili jeszcze Braniccy i Tarnowscy. W czasie obu wojen światowych urządzono tu szpitale, a najcenniejsze obiekty zostały zrabowane lub przekazane muzeum w Krakowie – niektóre obrazy zdobią dziś ściany apartamentów królewskich na Wawelu. Po wojnie zamek pełnił rolę szkoły, magazyny i fabryki mebli co przyczyniło się do dalszej dewastacji obiektu. Cennym skarbem była biblioteka zamkowa, która przechodziła z rąk do rąk kolejnych rodów. Niestety w trakcie wojny zniszczono wiele bezcennych woluminów, ocalałe zaś znajdują się dziś w Bibliotece Jagiellońskiej. Szkoda, że nie można choć części eksponatów oglądać tu, na miejscu, gdzie robiłyby pewnie większe wrażenie niż w archiwach Biblioteki.

Zamkowe wnętrza

O ile bryła zamku i jej architektura robi duże wrażenie, to niestety, przemierzając zamkowe komnaty nie zobaczymy już właściwie oryginalnych wnętrz czy wyposażenia. Bez wątpienia perełką zamku jest kaplica pod wezwaniem św. Piotra Apostoła w wieży zamkowej z cennymi polichromiami z XVII wieku. Warto też zwrócić uwagę na bogato zdobiony kominek w Sali Rycerskiej. Jak widać, niewiele tego się zachowało.

Na szczęście zamkowe wnętrza wypełnione są ekspozycjami. Najciekawsza z wystaw stałych poświęcona jest historii zamku w Suchej Beskidzkiej i samemu miasteczku. Poza tym do zobaczenia jest trochę zabytkowych obrazów, mebli i broni pochodzących z kolekcji żywieckich Habsburgów. Z kolei miłośników czasów najdawniejszych, zapraszamy do wystawy poświęconej najstarszemu osadnictwo w dolinie rzeki Skawy.

Czasem można natknąć się na ciekawe wystawy czasowe. W pamięci zapadła nam wystawa o sądownictwie, zbójnictwie, sądownictwie i karach w dawnym państwie suskim. Do dziś pamiętamy jak wielkim utrapieniem byli ówcześni zbóje.

Park zamkowy i oranżeria

Po zwiedzeniu zamku proponujemy udać się na spacer do zrewitalizowanego parku, którego centralnym punktem jest staw. Wśród dorodnych drzew wytoczone zostały alejki spacerowe, a nad płynącym przez park strumieniem wybudowano kamienne mostki.

Podczas naszej ostatniej wizyty w Suchej Beskidzkiej, zamkowa oranżeria była w ruinie, ale ponoć w roku 2024 została odrestaurowana. W budynku odnowionej oranżerii funkcjonuje Cafetaria Oranżeria, którą koniecznie musimy odwiedzić przy okazji kolejnej wizyty, bo lokalizację ma doskonałą. 

Domek Ogrodnika

Na tyłach kompleksu parkowo-ogrodowego mieści się „Domek Ogrodnika”, a w nim ekspozycja etnograficzna poświęcona dziedzictwu materialnemu Górali Babiogórskich i Żywieckich, w tym aranżacja typowej dla regionu chaty chłopskiej. Niestety mimo paru wizyt w Suchej Beskidzkiej, nigdy nie załapaliśmy się na wystawę, która działa tylko od 1 maja do 30 września.    

Co warto zobaczyć w Suchej Beskidzkiej poza zamkiem?

Karczma „Rzym” w Suchej Beskidzkiej

Po zwiedzaniu zamku i parku można skierować się w stronę suskiego rynku, gdzie stoi zabytkowa drewniana karczma, rozsławiona w balladzie Mickiewicza „Pani Twardowska”. Budynek wybudowano w drugiej połowie XVIII wieku jako drewniany obiekt na kamiennej podmurówce. Zdecydowanie wyróżnia się na tle mieszanej architektury miasta i pozwala sobie wyobrazić, jak to po dniu targowym przepijano zarobione pieniądze w „Rzymie” czy odpoczywano po znojach podróży.

Według ballady Mickiewicza to właśnie w tym miejscu Mefistofeles próbował przechytrzyć Twardowskiego, który wcześniej zaprzysiągł mu swoją duszę. Diabeł miał ją odebrać w Rzymie, ale sprytny Twardowski ani śnił się tam wybierać. Niestety w momencie przekroczenia progu Karczmy „Rzym”, wedle zawartej umowy, Diabeł mógł rościć sobie prawo do duszy szlachcica. Szczęśliwie dla Twardowskiego umowa była wiążąca pod warunkiem, że Lucyfer wypełni trzy zadania Twardowskiego… Jakiemu wyzwaniu nawet Diabeł nie dał rady? Musicie doczytać w balladzie wieszcza, choć pewną wskazówką może być jej tytuł – „Pani Twardowska”, a nie „Pan Twardowski”….

Wracając jednak do bardziej podstawowych potrzeb niż literatura, śpieszymy donieść, że karczma oferuje tradycyjną polską kuchnię, serwowaną w klimatycznych karczmianych wnętrzach. My z racji ograniczonego czasu prosiliśmy się specjalnością zakładu, czyli żurkiem stryszawskim, z dużą ilością czosnku i różnych mięsiw: kiełbasy, schabu i szynki. Było to jednak lata temu, a opinie na Google są obecnie średnie…

Inne atrakcje Suchej Beskidzkiej

Jeśli macie więcej czasu pomyślcie o spacerze na górę Jasień, zaraz za zamkiem, żeby rzucić okiem na miasto z góry i zobaczyć Kapliczkę Konfederatów Barskich. Ponadto warto zobaczyć zabytkowy kompleks klasztorny z XVII wieku.