Sucha Beskidzka- Zamek i karczma

W drodze do Centrum Górskiego w Zawoi i na Babią Górę zatrzymaliśmy się na chwilę w Suchej Beskidzkiej. To tam, u stóp góry Jasień, króluje zamek, będący kiedyś główną siedzibą państwa suskiego. Obiekt z zewnątrz robi bardzo ciekawe wrażenie, szczególnie dziedziniec z charakterystycznymi arkadami zdawał nam się jakiś znajomy, ale cóż- nie pierwsza to i nie ostatnia budowla, która szczyci się  mianem „małego Wawelu”.

[dt_gap height=”10″ /] Historia Zamku [dt_gap height=”10″ /]

Zamek powstał w XVI wieku, zbudowany przez Kaspra Suskiego– a tak naprawdę Gaspare Castiglione, Włocha, który przyjechał za ojcem zatrudnionym na krakowskim dworze. Jego ojciec pracował między innymi przy rozbudowie zamku w Pieskowej Skale, jak i przy zleceniu Kaplicy Zygmuntowskiej na Wawelu. W tych powiązaniach można doszukiwać się inspiracji dla suskich arkad jako żywo przypominających te z Wawelu. Kasper był znanym złotnikiem, który postanowił na stałe osiedlić się w Polsce, poślubić Polkę i zdobyć tytuł szlachecki. W XVII-XVIII wieku zamek był centrum państwa suskiego– stworzonego przez ród Komorowskich kompleksu dóbr ziemskich z własnymi funkcjami administracyjnymi, gospodarczymi, sądowniczymi i kulturalnymi.

W 2. połowie XVII wieku przejęła je rodzina Wielopolskich, a wśród nich zasłynęła szczególnie Anna Konstancja Lubomirska, która wżeniła się w rodzinę. Anna Konstancja owdowiała dość szybko, bo w wieku 30 lat, co zmusiło ją do osobistego zarządzania majątkiem. Okazała się być gospodynią bardzo sprawną, choć znaną z surowości. Wprowadziła wspólny dla całego terenu zbiór praw i przepisów- tzw. orydnację, przy pomocy której walczyła ze zbójnikami, kontrolowała handel i ściągała podatki, skutecznie egzekowała powinności pańszczyźniane, a nawet śmiała oskarżyć kanoników o nielegalne zyski z produkcji gorzałki. Również ona rozbudowała zamek, dodając dwie charakterystyczne wieże. O twardych rządach i historiach związanych z egzekowaniem przepisów musiały szeptać wszystkie okoliczne wsie, bo nawet po jej śmierci wierzono, że gospodyni nigdy nie opuściła zamku i wciąż, już jako Biała Dama, przechadza się po jego korzytarzach, dokładnie doglądając majątku. Po Wielopolskich na zamku rządzili jeszcze Braniccy i Tarnowscy. W czasie obu wojen światowych urządzono tu szpitale, a najcenniejsze obiekty zostały zrabowane lub przekazane muzeum w Krakowie- niektóre obrazy zdobią dziś ściany apartamentów królewskich na Wawelu. Cennym skarbem była biblioteka zamkowa, która przechodziła z rąk do rąk kolejnych rodów.

Niestety w trakcie wojny zniszczono wiele bezcennych woluminów, ocalałe zaś znajdują się dziś w Bibliotece Jagielońskiej. Szkoda, że nie można choć części artefaktów oglądać tu, na miejscu, gdzie robiłyby pewnie większe wrażenie niż w archiwach Biblioteki. Mamy nadzieję, że Sucha doczeka się kiedyś mądrej inwestycji, która pozwoli wyremontować zamek i zrealizować nowoczesną wystawę o historii Żywiecczyzny.

[dt_gap height=”10″ /]Co zobaczyć? [dt_gap height=”10″ /]

Na Zamku nie znajdziemy już właściwie oryginalnych wnętrz czy wyposażenia. W części muzealnej można objerzeć wystawę o państwie suskim, salę tortur oraz wystawę historycznych zdjęć okolicy. Część o torturach powinna zainteresować każdego- żadnych sztucznych krwi i dziwnych jęków, jak to w takich miejscach czasami potrafi być, zamiast tego ciekawe tło zbójnickie, typowe dla tych okolic, które borykały się z niepokornymi złodziejaszkami. Do tego dość ilustracje różnych rodzajów kar i najprawdziwsze katowskie eksponaty.

Niestety strefa dotycząca historii regionu zaaranżowana jest dość klasycznie- mało eksponatów, dużo szczegółowych informacji i rodów geneaologicznych. Jako osoby zainteresowane historią byliśmy w stanie wyłapać najciekawsze informacje, ale przyznajemy szczerze, że i dla nas te detaliczne opisy były ciut przytłaczające. Mieliśmy wrażenie, że wystawa kierowana jest w szczególności do mieszkańców okolicznych miejscowości, którzy, w naturalny sposób oswojeni z wieloma nazwami i postaciami, przychodzą do zamku szukać dokładniejszych informacji.Osobie z zewnątrz, z poza regionu, przydałoby się więcej ogólnopolskiego kontekstu lub też wyszczególnienie najważniejszych informacji. Szczęśliwie tę ostatnią funkcję dobrze spełniał film pokazywany w  jednej z zamkowych komnat, który pozwalał spiąć poszczególne informacje w spójną historyczną opowieść. Tak więc wzbogaciliśmy się o wiedzę na temat państwa suskiego i najważniejszych możnowładców w okolicy.

Małą perełką zamku jest kaplica ze świetnie zachowanymi malowidłami – co ciekawe napisy na nich nie są poprawną polszczyzną, zastanawialiśmy się więc, czy te błędy są efektem gwarowym, czy też może malarz nie był do końca zapoznany ze sztuką pisania…

Widać, że teren przyzamkowy porastały kiedyś ogrody i dostojny park, na co wskazuje układ alejek i pozostałości po budynku oranżerii. Piękny, acz popadający w ruinę, zdaje się stanowić popularne miejsce schadzek, upamiętnianych na murach w postaci wandalskich bazgrołów.

Na tyłach ogrodu mieści się również domek ogrodnika. Mimo że ogrodowi daleko do świetności, tego dnia, w promieniach nieśmiałego zimowego słońca, brązy i rudości łysych koron drzew malowniczo odbijały się w tafli wody.

[dt_gap height=”10″ /]„Ta karczma Rzym się nazywa!”[dt_gap height=”10″ /]

Oglądanie zamku zmierzało ku końcowi, a nam coraz bardziej zaczynało burczeć w brzuchach. Sucha Beskidzka? A gdzie tu się je? Długo się nie zastanawialiśmy, kierując się czym prędzej do Karczmy Rzym.

Rozsławiona w balladzie Mickiewcza „Pani Twardowska” karczma została zbudowana w 2. połowie XVIII wieku jako drewniany obiekt na kamiennej podmurówce położony przy suskim rynku.Zdecydowanie wyróżnia się na tle mieszanej architektury miasta i pozwala sobie wyobrazić, jak to po dniu targowym przepijano zarobione pieniądze w „Rzymie” czy odpoczywano po znojach podróży.

Według ballady Mickiewicza to właśnie w tym miejscu Mefistofeles próbował przechytrzyć Twardowskiego, który wcześniej zaprzysiągł mu swoją duszę. Diabeł miał ją odebrać w Rzymie, ale sprytny Twardowski ani śnił się tam wybierać. Niestety w momencie przekroczenia progu karczmy ,,Rzym”, wedle zawartej umowy Diabeł mógł rościć sobie prawo do duszy szlachcica. Szczęśliwie dla Twardowskiego umowa była wiążąca pod warunkiem, że Lucyfer wypełni trzy zadania Twardowskiego… Jakiemu wyzwaniu nawet Diabeł nie dał rady? Musicie doczytać w balladzie wieszcza, choć pewną wskazówką może być jej tytuł- ,,Pani Twardowska”, a nie „Pan Twardowski”….

Wracając jednak do bardziej podstawowych potrzeb niż literatura, śpieszymy donieść, że karczma oferuje tradycyjną polską kuchnię, serwowaną w klimatycznych karczmianych wnętrzach. My z racji ograniczonego czasu posiliśmy się specjalnością zakładu, czyli żurkiem stryszawskim, z dużą ilością czosnku i różnych mięsiw: kiełbasy, schabu i szynki. Właściwie starczyło nam to z powodzeniem na resztę dnia, choć przestrzegamy, że jest to oferta wyłącznie dla miłośników czosnku.

[dt_gap height=”10″ /]Ciągle głodni wrażeń?[dt_gap height=”10″ /]

Gdybyśmy mieli więcej czasu, wdrapalibyśmy się również na górę Jasień, zaraz za zamkiem, żeby rzucić okiem na miasto z góry i zobaczyć kapliczkę konfederatów barskich. Ponadto udalibyśmy się do zabytkowego kompleksu klasztornego. Niestety, tym razem nie mieliśmy czasu, ale może Wam się uda zobaczyć oba miejsca?

[dt_gap height=”10″ /]DODATKOWE INFORMACJE[dt_gap height=”10″ /]

• Wizyta na Zamku zajmie ok. godziny, czytający dokładnie każdą informację mogą potrzebować więcej czasu. Na wystawie o torturach jest dość zimno, warto ciepło się ubrać i nie zostawiać kurtki w szatni. Karczma Rzym znajduje się zaledwie kilkaset metrów od zamku, koło rynku.
• Dla pragnących odświeżyć sobie przewrotną balladę, „Pani Twardowska” Adama Mickiewicza dostępna tu : http://literat.ug.edu.pl/amwiersz/0017.htm
• W Domku Ogrodnika na terenie Zamku mieści się Izba Regionalna, otwarta od 1 maja do 31 października.
• Informacje o historii Karczmy znajdziecie tu : http://www.karczma-rzym.com/okarczmie.html. Karczma znajduje się na Szlaku Architektury Drewnianej.
• Link do Zamku w Suchej z dodatkowymi informacjami i wydarzeniami: http://muzeum.sucha-beskidzka.pl/zamek_suski.html
• Gdyby ktoś zapragnął sprawdzić legendę o Białej Damie lub na jedną noc poczuć się jak hrabia, na terenie Zamku funkcjonuje hotel ,,Kasper Suski”- http://www.kaspersuski.pl/